พิธีกรรมของพระสงฆ์

ฉักกะ  คือ หมวด ๖

คารวะ ๖ อย่าง

ความเอื้อเฟื้อ ในพระพุทธเจ้า ๑  ในพระธรรม ๑  ในพระสงฆ์ ๑  ในความศึกษา ๑  ในความไม่ประมาท ๑  ในปฏิสันถารคือต้อนรับปราศรัย ๑  ภิกษุควรทำคารวะ ๖ ประการนี้

สาราณิยธรรม ๖ อย่าง

ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งความระลึกถึง  เรียกสาราณิยธรรม  มี ๖ อย่าง  คือ

๑.  เข้าไปตั้งกายกรรมประกอบด้วยเมตตา  ในเพื่อนภิกษุสามเณรทั้งต่อหน้าและลับหลัง  คือ  ช่วยขวนขวายกิจธุระของเพื่อนกันด้วยกาย  มีพยาบาลภิกษุไข้เป็นต้น  ด้วยจิตเมตตา

๒.  เข้าไปตั้งวจีกรรมประกอบด้วยเมตตาในเพื่อนภิกษุสามเณรทั้งต่อหน้าและลับหลัง  คือ ช่วยขวนขวายในกิจธุระของเพื่อนกันด้วยวาจา เข่นกล่าวคำสั่งสอนเป็นต้น  ด้วยจิตเมตตา

๓.  เข้าไปตั้งมโนกรรมประกอบด้วยเมตตาในเพื่อนภิกษุสามเณรทั้งต่อหน้าและลับหลัง  คือคิดแต่สิ่งที่เป็นประโยชน์แก่เพื่อนกัน

๔.  แบ่งปันลาภที่ตนได้มาแล้วโดยชอบธรรมให้แก่เพื่อนภิกษุสามเณร  ไม่หวงไว้บริโภคจำเพาะผู้เดียว

๕.  รักษาศีลบริสุทธ์เสมอกันกับเพื่อนภิกษุสามเณรอื่นๆ  ไม่ทำตนให้เป็นที่รังเกียจของผู้อื่น

๖.  มีความเห็นร่วมกันกับภิกษุสามเณรอื่นๆ  ไม่วิวาทกับใครๆ เพราะมีความเห็นผิดกัน

ธรรม ๖ อย่างนี้  ทำผู้ประพฤติให้เป็นที่รักที่เคารพของผู้อื่น  เป็นไปเพื่อความสงเคราะห์กันและกัน  เป็นไปเพื่อความไม่วิวาทกันและกัน  เป็นไปเพื่อความพร้อมเพรียงเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน

อายตนะภายใน ๖

ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ  อินทรีย์ ๖  ก็เรียก

อายตนะภายนอก ๖

รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ  คือ อารมณ์ที่มาถูกต้องกาย  ธรรม  คืออารมณ์เกิดกับใจ  อารมณ์ ๖  ก็เรียก

วิญญาณ ๖

อาศัยรูปกระทบตา    เกิดความรู้ขึ้น  เรียกจักขุวิญญาณ

อาศัยเสียงกระทบหู   เกิดความรู้ขึ้น  เรียกโสตวิญญาณ

อาศัยกลิ่นกระทบจมูก   เกิดความรู้ขึ้น  เรียกฆานวิญญาณ

อาศัยรสกระทบลิ้น   เกิดความรู้ขึ้น  เรียกชิวหาวิญญาณ

อาศัยโผฏฐัพพะกระทบกาย  เกิดความรู้ขึ้น  เรียกกายวิญญาณ

อาศัยธรรมเกิดกับใจ  เกิดความรู้ขึ้น  เรียกมโนวิญญาณ

สัมผัส ๖

อายตนะภายในมีตาเป็นต้น  อายตนะภายนอกมีรูปเป็นต้น  วิญญาณมีจักขุวิญญาณเป็นต้น  กระทบกันเรียกสัมผัส  มีชื่อตามอายตนะภายใน เป็น ๖  คือ

จักขุ

โสต

ฆาน

ชิวหา

กาย

มโน

เวทนา ๖

สัมผัสนั้นเป็นปัจจัยให้เกิดเวทนา  เป็นสุขบ้างทุกข์บ้าง  ไม่ทุกข์ไม่สุขบ้าง  มีชื่อตามอายตนะภายในเป็น ๖  คือ

จักขุ

โสต

ฆาน

ชิวหา

กาย

มโน

ธาตุ ๖

๑.  ปฐวีธาตุ           คือ          ธาตุดิน

๒.  อาโปธาตุ          คือ          ธาตุน้ำ

๓.  เตโชธาตุ          คือ          ธาตุไฟ

๔.  วาโยธาตุ          คือ          ธาตุลม

๕.  อากาสธาตุ       คือ          ช่องว่างมีในกาย

๖.  วิญญาณธาตุ   คือ          ความรู้อะไรก็ได้