โศลกที่ ๙
- สัญลักษณ์ของราศีต่าง ๆ ท่านกำหนดไว้ดังนี้ ราศีมีนเป็นรูปปลาสองตัวโดยหันหัวสลับกันอยู่คนละทาง ราศีกุมภ์เป็นรูปคนถือหม้อน้ำ ราศีตุลย์เป็นรูปคนถือตราชู ราศีธนูเป็นรูปผู้ชายถือศร แต่ท่อนล่างตั้งแต่เอวลงไปเป็นรูปม้า เป็นราศีครึ่งคนครึ่งม้า ราศีมังกรเป็นรูปปลาฉลามแต่ท่อนหัวเป็นกวาง ราศีเมถุนเป็นรูปชายหญิงหนึ่งคู่ ผู้หญิงถือพิณส่วนผู้ชายถือคธา ราศีกันย์เป็นรูปหญิงยืนอยู่ในเรือในมือถือรวงข้าวและอีกมือหนึ่งถือคบไฟ ส่วนราศีอื่น ๆ ที่เหลืออยู่มีสัญลักษณ์ตามชื่อของราศีนั้น ๆ เช่น ราศีเมษเป็นรูปแพะหรือแกะตัวผู้ ราศีพฤศภเป็นรูปโคผู้ ราศีกรกฏเป็นรูปปู ราศีสิงห์เป็นรูปสิงห์โต และราศีพิจิกเป็นรูปแมลงป่อง ฯ
หมายเหตุ
ในการแบ่งราศีต่าง ๆ เป็นรูปคน สัตว์บก สัตว์น้ำ และพวกแมลงเช่นปู แมลงป่อง เป็นต้น ท่านคงจะถือเอารูปกลุ่มดาวในราศีต่าง ๆ ประกอบกับเทพนิยายเป็นหลัก สัญลักษณ์ของราศีต่าง ๆ นอกจากบอกเป็นสัตว์น้ำ สัตว์บก คน แมลงแล้ว ราศีเหล่านั้นยังมีความหมายเกี่ยวกับภูมิประเทศทำเลที่สัตว์เหล่านั้นอยู่อีกด้วย สำหรับในบางราศีมีผิดกันบ้างในคัมภีร์อื่น ๆ เช่น ในราศีมังกร บางคัมภีร์ว่าเป็นจระเข้ก็มี
โศลกที่ ๑๐ – ๑๒
- สถานที่เกี่ยวกับราศีต่าง ๆ ได้กำหนดไว้ดังนี้ ราศีเมษเป็นที่อยู่ของแกะเป็นพื้นที่ซึ่งเต็มไปด้วยแร่ธาตุต่าง ๆ รวมทั้งเพชรพลอยและมณีมีค่าอื่น ๆ อีกด้วย ราศีพฤษภเป็นที่อยู่ของโคเป็นที่ราบสูง ทุ่งสำหรับเลี้ยงสัตว์ คอกวัว คอกปสุสัตว์ ป่าโปร่ง ราศีเมถุนเป็นที่สำหรับหาความสำราญเป็นที่หย่อนใจ เช่นที่สำหรับเล่นการพนัน สวนสาธารณะ ห้องนอนและรมณียสถานที่ต่าง ๆ เฉพาะอย่างยิ่งเกี่ยวกับความสุขในเพศตรงข้าม ราศีกรกฏเป็นที่อยู่ของปูเช่น หนองน้ำ สระน้ำ ทะเลสาบ ฝั่งแม่น้ำ หาดชายทะเล ทุ่งนาที่มีน้ำขังชื้นแฉะ ราศีสิงห์เป็นที่อยู่ของสิงห์โต ป่าใหญ่ ป่าทึบ ป่าชัฏ ภูเขาใหญ่ และถ้ำ ราศีกันย์เป็นที่อยู่ของหญิง ห้องแต่งตัวของสตรีเพศ ห้องเสริมสวยประเภทต่าง ๆ ที่ดินที่เหมาะสำหรับการทำการเฉพาะปลูกพืช เช่น ไร่ นา เป็นต้น ราศีตุลย์เป็นที่อยู่ของชุมนุมชน ใจกลางนครหลวง ตลาดการค้า สถานที่ซึ่งเต็มไปด้วยสินค้าและของมีค่านา ๆ ชนิด ราศีพิจิกเป็นที่อยู่ของแมลงป่องและสัตว์เลี้อยคลานรวมทั้งพวกอสรพิษต่าง ๆ เป็นพื้นที่ซึ่งเป็นโพรง เป็นรู เป็นถ้ำเล็ก ๆ ค่อนข้างจะชื้นแฉะ ราศีธนูเป็นที่ตั้งกองทหาร เป็นที่ฝึกนักรบในการใช้อาวุธทุกประเภทรวมทั้งยานพาหนะในการรบด้วย เช่นช้างม้าและรถศึกต่าง ๆ ราศีมังกรเป็นที่อยู่ของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก เช่น จรเข้ ได้แก่ สระน้ำใหญ่ ๆ แม่น้ำใหญ่ เป็นต้น ราศีกุมภ์เป็นสถานที่เก็บน้ำไว้ใช้ เช่น โอ่งน้ำ ห้อองน้ำ ถังน้ำใหญ่ ๆ บ่อน้ำในบ้าน ราศีมีนเป็นที่ซึ่งมีปลาอยู่ เช่น แม่น้ำ ทะเล หรือหนองน้ำใหญ่ ๆ เป็นต้น ฯ
โศลกที่ ๑๓
- เกี่ยวกับความสั้นความยาวของราศีต่าง ๆ มีดังนี้ ราศีที่สั้นได้แก่ราศี เมษ พฤษภ และกุมภ์ ราศีที่มีความพอดีไม่สั้นไม่ยาวได้แก่ราศี มังกร เมถุน ธนุ มีน และกรกฎ ราศีที่ยาวได้แก่ราศี พิจิก กันย์ สิงห์ และตุลย์ ในการแบ่งเพศของราศีออกเป็นเพศหญิงเพศชาย ใช้นับราศีเมษเป็นเพศชาย ราศีพฤษภเป็นเพศหญิง และนับสลับกับเรื่อยไปทั้ง ๑๒ ราศี ในการแบ่งราศีออกเป็นทิศใหญ่ ๆ ทั้ง ๔ ทิศ ใช้ราศีทวารทั้ง ๔ เป็นหลัก คือเมื่อกำหลดราศีทวารเป็นทิศใดแล้วตรีโกณจากราศีนั้นย่อมเป็นทิศเดียวกันทั้งสิ้น สำหรับราศีทวารทั้ง ๔ การกำหนดทิศมีดังนี้ ราศีเมษเป็นทิศตะวันออก ราศีกรกฎเป็นทิศเหนือ ราศีตุลย์เป็นทิศตะวันตก และราศีมังกรเป็นทิศใต้ เกี่ยวกับการแบ่งราศีต่าง ๆ ออกเป็นจำพวกดุร้ายและจำพวกสุภาพ ใช้กฏเกณฑ์อันเดียวกับการแบ่งเป็นเพศหญิงและเพศชาย คือราศีที่เป็นเพศชายเป็นพวกดุร้าย ราศีที่เป็นเพศหญิงเป็นพวกสุภาพอ่อนโยน อีกประการหนึ่งเกี่ยวกับการแบ่งราศีออกเป็น ๓ ประเภท คือ จรราศี สถิระราศี และทวำทะราศี โดยให้ราศีเมษเป็นจรราศี และนับเรียงลำดับกันไป แล้วขึ้นด้วยจรราศีใหม่อีก ฯ
หมายเหตุ
การแบ่งราศีต่าง ๆ เกี่ยวกับความสั้นและความยาวหรือไม่สั้นไม่ยาวนั้น ข้าพเจ้าค้นเกี่ยวกับคัมภีร์สุริยาตร์ได้ความว่า เขาแบ่งตามอันโตนาฑีของราศีต่าง ๆ ถ้าราศีใดมีอันโตนาฑีมากเป็นจำพวกราศียาว มีอันโตนาฑีน้อยเป็นราศีสั้น นอกนั้นไม่สั้นไม่ยาว เมื่อเป็นดังนี้โศลกอันนี้ใช้ไม่ได้เสมอไป เพราะท่านย่อมทราบแล้วว่าการที่อยู่เหนือหรือใต้ของเส้นศูนย์สูตร์นั้น อันโตนาฑีย่อมเปลี่ยนไปด้วย สำหรับราศีพวก ทวำวาราศี ในบางคัมภีร์เรียก ทวันทะอุภโยทยะ หรือ ทวิสวะภาวะ ก็มี
โศลกที่ ๑๔
- การแบ่งความเข้มแข็งของราศีต่าง ๆ เกี่ยวกับเวลากลางวันตละกลางคืนมีดังนี้ ราศีพฤศภ เมถุน กรกฎ ธนู เมษ และมังกร เป็นจำพวกที่มีความเข้มแข็งในเวลากลางคืน ทุกราศีที่เข้มแข็งในเวลากลางคืนเป็นราศีประเภทปฤษโฐทัย นอกจากราศีเมถุนราศีเดียว ปฤษโฐทัยราศีก็หมายความว่าส่วนหลังสูงกว่าส่วนที่เป็นหัว ราศีที่เหลืออยู่ได้แก่ราศ๊สิงห์ กันย์ ตุลย์ พิจิก กุมภ์ และมีน เป็นจำพวกที่มีความเข้มแข็งในเวลากลางวัน ทุกราศีที่เข้มแข็งในเวลากลางวันรวมทั้งราศีเมถุนเป็นราศีประเภท ศีรโษทัน นอกจากราศีมินราศีเดียว ศีรโษทัยราศีหมายความว่าส่วนทางหัวสูงกว่าส่วนหลัง เขาพากันเชื่อว่าศีรโษทัย ราศีนี้เป็นราศีประเภทที่ให้คุณมาก สำหรับราศีมีนเป็นได้ทั้งศีรโษทัยและปฤษโฐทัยราศี ฯ
โศลกที่ ๑๕
- มีผู้คงแก่เรียนหลายท่านให้ความเห็นตรงกันว่า ราศีน้ำคือมีน้ำอยู่ตลอดเวลา คือ ราศีมีน พิจิก กรกฏ และมังกร ราศีที่มีน้ำขังอยู่บางเวลาคือ ราศีกุมภ์ กันย์ เมถุน และพฤศภ ราศีที่แห้งแล้งคือราศี เมษ ธนู ตุลย์ และสิงห์ ฯ
หมายเหตุ
เกี่ยวกับดาวพระเคราะห์ต่าง ๆ ในบางคัมภีร์ก็แบ่งเช่นเดียวกันกับราศีที่กล่าวในโศลกนี้เหมือนกัน คือพระจันทร์ และพระศุกร์ เป็นดาวที่หมายถึงน้ำ พระพุธและพระพฤหัสบดี เป็นดาวหมายถึงที่เก็บน้ำคือมีน้ำอยู่ในบางขณะ พระอาทิตย์ พระอังคาร และพระเสาร์ เป็นดาวที่แห้งแล้งปราศจากน้ำ
